سمندر کوهستانی لرستان

Neurergus kaiseri

رده : دوزیستان دمدار

راسته : کوداتا

خانواده : سالاماندریده

جنس : نیوررگوس

گونه : نیوررگوس کیزری

نامهای عمومی : سمندر نقطه دار کیزری-سمندر لرستانی-سمندر امپراطور

Class : Amphibia

Order : Caudata

Family : Salamanderidae

Genus : Neurergus

Species : Neurergus kaiseri (Schmidt, 1952)

Common names : Kaiseri’s spotted newt; Lorestan Newt;

Emperor Spotted Newt

مقدمه و اهمیت

سمندرها از گروه دوزیستان دمدار بشمار می آیند. درایران 8 گونه سمندر متعلق به دو خانواده هینوبیده(Hynobiidae) و سالاماندریده (Salamanderidae) گزارش شده که به 4 جنس تعلق دارند که جنس Neurergus دارای بیشترین تعداد می باشد. دوزیستان به عنوان جاندارانی که بخشی از زندگی خود را در آب و بخشی را در خشکی می گذرانند، به صورتهای متنوعی تکامل یافته اند و از آنجایی که تغذیه زیادی دارند، در تنظیم جمعیت هزاران گونه از بی مهرگان که از آنها استفاده غذایی می کنند نقش بسزایی دارند. در فضای علمی کنونی دوزیستان نقش مهمی را در انواع مطالعات، در زمینه های مختلف ایفاء می کنند و علاوه بر این دارای ارزش زیست شناختی، زیبایی شناختی و اقتصادی نیز هستند.

گونه سمندرکوهستانی لرستان(Neurergus kaiseri)یکی اززیباترین گونه های سمندر بوده كه بطول تقريبي 14 سانتيمتر و جزو خزانه ژنتیکی با ارزش فون دوزیستان ایران می باشد. زیستگاههای این گونه به تازگی در حال شناسایی است. با توجه به اینکه این گونه تنها در این ناحیه از جهان یافت می شود بنابراین دارای اهمیت فوق العاده ملی و بین المللی است.

سمندر کوهستانی لرستان نخستین بار در سال 1938 توسط Kaiser از شمال شهبازان استان لرستان یافت شد. این گونه به عنوان یک گونه بومی، منحصراً در مرزهای جنوبی استان لرستان در بخش پاپی و شمال استان خوزستان یافت می شود. تعدادی از زیستگاههای این گونه در مسیر راه آهن سراسری تهران- اهواز قرار دارند و هر ساله بویژه در ایام تعطیلات نوروزی گردشگران زیادی از طریق راه آهن از طبیعت بکر و پر جاذبه این منطقه بازدید می کنند.

اما متأسفانه نوع زندگی و زیستگاه آنها باعث شده تا در معرض آسیب تهدیدات مختلف بخصوص انواع آلودگی در زیستگاههای آبی باشند.

از طرفی سهولت دسترسی به این موجودات بی آزار و زیبا سبب دستکاری در جمعیت های طبیعی این گونه توسط گردشگران، علاقه مندان و افراد محلی ناآگاه شده است.

تاکسونومی

براساس نتايج تحقيقات Steinfartz و همکاران (2002) سمندرهای خاورمیانه از جنس Neurergus شامل چهار گونه می باشند.

N. strauchii (steindachner, 1887),

N. crocatus (Cope, 1862),

N. microspilotus (Nesterov, 1917),

N. kaiseri (Schmidt, 1952).

هر چهار گونه در خاورمیانه یافت شده و در کشورهای ایران، عراق و ترکیه وجود دارند. گونه N. strauchii در ترکیه یافت شده و سه گونه دیگر در ایران وجود دارند. این گونه ها براساس ویژگیهای ظاهری و اکولوژیکی به راحتی قابل تمیز هستند.

پراکنش زیستگاهها

سمندر کوهستانی لرستان نیز مانند دیگر گونه های سمندر دامنه پراکنش چندان وسیعی ندارد. بر طبق یافته های موجود دامنه پراکنش این گونه در طول جغرافیایی 276645 تا2813100 و عرض3657782 تا 3654085  قرار دارد.

این گونه به عنوان یکی از گونه های اندمیک ایران معرفی می شود که پراکنش آن در ایران تنها منحصر به مناطق محدودی در استان لرستان و خوزستان است.

بر اساس تحقیقات انجام شده این جانور در بیش از پنج زیستگاه یافت شده است.

این زیستگاهها شامل وژناب، بلا لا، لفت، کرسر، کول سرمال و ... می باشند. البته طی چند ماه اخیر به تلاش و همت کارشناسان محیط زیست لرستان زیستگاههای جدید و ناشناخته ای شناسایی شده و یا در حال شناسایی می باشد که قبلاً هیچ گزارشی دال بر وجود این زیستگاهها ثبت و گزارش نشده است.

فعالیتهای انسانی

حضور انسان در این منطقه خطرات بالقوه ای را برای ادامه حیات این جاندار زیبا سبب شده است که در زیستگاههای مختلف متفاوت است که این خطرات شامل گردشگری ناآگاهانه، راه دسترسی، جاده سازی، چرای دام، کشاورزی و برداشت آب توسط انسان صورت می گیرد. در واقع فعاليتهاي ناآگاهانه انساني مهمترين عامل تهديد اين گونه زيبا و كمياب مي باشد.

نامهای محلی

برخی اهالی منطقه پاپی نامهایی رابه این جاندار زیبا نسبت می دهندکه نشان دهنده باور این مردم به تقدس جانور است. «حاجی باریکاب» که پیشوند حاجی نوعی مصونیت و تقدس به این جانور داده است و «وَقمی» یا «وَقفی» یعنی جانوری که از طرف کسی (شاهزاده احمد) وقف شده است. بعضی هم آنرا با نام «چِرَق پُرُق» می شناسند.

تهدیدهای موجود و حفاظت از گونه

این گونه در طبقه بندی لیست سرخ IUCN در طبقه " بشدت در معرض خطر انقراض یا بحرانی " ( CR ) قرار گرفته است که بر اساس معیارهای B2ab و A2d می باشد. روند جمعیتی این گونه رو به کاهش عنوان شده و از مهمترین عوامل تهدید کننده آن افزایش تجارت و خرید و فروش آن و تخریب زیستگاه به اشکال مختلف عنوان شده است. تعداد جمعیت این گونه تخمین زده می شود که کمتر از 1000 عدد باشد. در پانزدهمین نشست متعاهدین کنوانسیون تجارت جهانی گونه های در معرض خطر انقراض (سایتیس)، این گونه به پیشنهاد ایران و با حمایت تمامی کشورهای عضو در ضمیمه شماره یک کنوانسیون گنجانده شد که تجارت جهانی آن را ممنوع می سازد.

Very little is known about the

Neurergus kaiseri (Lorestan newt)

Distribution range. It is endemic of Zagros Mountains in Lorestan province. The only known localities of species are Korki, Vojenab, Belala, Sormal, … as so me new habitats for ir. With Iranian scientist efforts in recent rears it is in appendix 1 of CITES as endangered animal now.

تهیه و تنظیم : احسان فروزان فر